Burnout of depressie?

Omdat ik me de laatste tijd niet goed voel, ben ik naar de huisarts gegaan en die vertelde me dat ik een burn-out heb.  Op internet deed ik zojuist een zelfhulptest en daar kwam uit dat ik waarschijnlijk een depressie heb. Wie moet ik nu geloven? En wat is precies het verschil tussen een burn-out en een depressie?  Meneer Bosman, Arnhem.  

Ofschoon het in veel gevallen verre van gemakkelijk is een burn-out en een depressie van elkaar te onderscheiden, hebben ze een verschillend klachtenpatroon.  Meest typerend  voor een burn-out zijn ongewone vermoeidheidsklachten.  Zelfs na een goede nachtrust sta je dan nog moe op. De moeheid zit dan immers in je  lichaam en in je hoofd.  Een burn-out komt door het werk, daarom kunnen ook huisvrouwen en mantelzorgers het krijgen.  Als je een burn-out hebt, staat het werk je tegen en bij de gedachte aan je werk voel je vaak al slecht. Tegelijkertijd kun je dan nog wel plezier beleven aan een hobby.  Als je een depressie hebt, voel je je daarentegen ‘overall ‘ ellendig. Ook als  je niet aan je werk denkt. Niets kan je echt opbeuren. Bij een depressie begrijp je vaak niet of maar ten dele waarom je je zo rot voelt. ‘Ik heb alles om gelukkig te zijn, maar toch ..’  Als je burn-out hebt, snap je wel waar je klachten vandaan komen: van je werk. Tenslotte, bij een depressie heb je vaak een veel negatiever zelfbeeld dan bij een burn-out.  

Depressie en burn-out en kunnen vergezeld kunnen gaan van een lange reeks van andere symptomen waarvan ze er ook sommige gemeenschappelijk hebben. Zoals slapeloosheid, besluiteloosheid, concentratieproblemen, geen zin in seks, veel piekeren.  Om het nog ingewikkelder te maken, gaan burn-out en depressie ook nogal eens samen. Een burn-out zonder depressie komt zelfs niet zo vaak voor (Sommige wetenschappers zien burn-out daarom als een vorm van depressie en niet als een op zich staand begrip). Het kan dus goed zijn dat u aan beide aandoeningen leidt. Een andere mogelijkheid is dat u  een aan een zuivere depressie leidt. Hoewel deze wel vaak op zichzelf staat, geeft menige huisarts zijn patiënten ook dan toch liever de diagnose burn-out.  Hij doet dat omdat hij weet dat mensen, vooral mannen, zich voor een depressie schamen.  Burn-out wordt immers eerder geassocieerd met hard werken en met winnaars, depressie met falen en met losers.

Het belangrijkste is dat u nu een goede behandeling krijgt.  Gelukkig komen de meest werkzame elementen van een burn-out behandeling overeen met die van een depressiebehandeling:   anders leren denken ‘door niet helpende gedachten  aan te pakken (zoals “als ik niet hard werk, vindt niemand me aardig),  stressbronnen in het leven verminderen, meer  reële eisen aan jezelf stellen (goede balans werk-privé), zinvolle sociale contacten op- of uitbouwen en voldoende bewegen.     

Ver lezen? Huub Buijssen. Ik zie het weer zitten. Stap voor stap van je depressie af. Spectrum, Houten, 2009

 

 

Ik ben gek op mijn man, maar soms word ik ook gek van hem.  Als ik hem ergens op aanspreek, dan trekt hij zich terug en zegt hij niets meer. Meestal een paar dagen, soms zelfs een week. Ik voel me dan zo alleen en beroerd. Ik slaap dan slecht en elke dag word ik moe wakker.  Mevr. Hoek, Vlaardingen

Relationele spanningen kunnen inderdaad letterlijk ziekmakend zijn.  Onderzoek heeft aangetoond dat in periodes van relationele stress mensen eerder een verkoudheid oplopen, sneller griep krijgen, wondjes minder snel herstellen en het hart het dan ook overuren maakt. Hoewel bij sommige stellen de rollen precies andersom zijn, is wat u beschrijft het klassieke patroon: de vrouw levert kritiek op haar man en deze sluit zich vervolgens af. Vrouwen kan dit tot razernij brengt. ‘Hij negeert me gewoon, zo gevoelloos!’ Het laatste klopt echter niet, zo toonde de psycholoog dr. John Gottman aan. In een onderzoek koppelde hij echtparen die huwelijkstherapie ondergingen aan apparatuur die een breed scala van fysiologische reacties registreerden en ontdekte zo dat mannen bij ruzies fysiologisch geprikkelder raakten dan vrouwen: hun hart klopte sneller, ze transpireerden meer en ze werden gespanne­ner. Gottman concludeerde dat veel mannen ruzies via terugtrekgedrag proberen te vermijden omdat ze gevoeliger zijn dan hun echtgeno­tes en omdat ze de hevige emoties die ruziema­ken met hun echtgenote oproept, niet aankunnen. Hieraan kan nog worden toegevoegd dat de meeste mannen so wie so op stress – en kritiek is voor hen stress – reageren met oestergedrag.

Wat kun je doen? Bespreek niet meteen je ergernis, maar wacht er een dag mee. Doe dit zeker als je het liefst meteen wilt losbranden. Als je ruim baan aan je boosheid, wordt deze in plaats van minder juist heviger. Jij verliest dan je redelijkheid en je man eveneens. Een dag of enkele uren later, ben je rustiger. En net zo belangrijk: de meeste ergernissen vind je dan niet meer de moeite waard. De andere bespreek je dan met je partner. Liefst zo kort mogelijk waarbij je vooral het oog richt op de toekomst. ´Ik kom nog even terug op gisteren. Toen ik van huis kwam, was de vaat nog niet uitgeruimd. Wil je voortaan op ‘jouw huishouddag’ dit doen zonder dat ik er bij thuiskomst om moet vragen. Je doet er me een groot plezier mee?´´ Het laatste zinnetje doet er ook toe! Je geeft hem het gevoel dat hij je gelukkig kan maken. En geloof het of niet:de meeste mannen willen niets liever. 

Meer lezen: Huub Buijssen: Nu begrijp ik je. Beter met je partner communiceren  (2010).

 

 

Psycholoog Huub Buijssen vertelt dat de televisiebeelden iets hebben losgemaakt bij mensen die als helpers naar het rampgebied trekken: het begint allemaal met hevige emoties als ze de indringende beelden op tv zien: afschuw, ontzetting, medeleven.

Ze verplaatsen zich in de slachtoffers: hou zou ik me voelen als ik plotseling van mijn kinderen was beroofd, of mijn ouders broers en zussen had verloren, of mijn huis? Dan gaat het stemmetje klinken: ik moet iets doen. Net als bij aankomende priesters of zusters is het een roeping. Ze zijn bewogen, er is iets in beweging gebracht. De helpers worden zelden door hetzelfde motief gestuurd. De een wil helpen om zin en betekenis aan zijn leven te geven. Anderen willen ontsnappen aan de saaiheid en sleur van hun bestaan. Op naar zo`n ontreddend gebied, op avontuur en nieuwe mensen ontmoeten. Nog een beweegreden: opgenomen worden in een groter geheel. De tsunami was wereldnieuws. Later kunnen de helpers dan zeggen dat ze er middenin stonden. De betekenis, de glans van de grote ramp straalt op hen af: ik help hier. Een andere drijfveer is dat we ons herkennen in de slachtoffers. Ook wij kunnen slachtoffer worden van een overstroming, een oorkaan, een aardbeving. De kracht van de natuur is groot, wij zijn nietige wezens en moeten elkaar helpen. Betrokken geeft bovendien een geluksgevoel. Je doet het deels ook voor jezelf, je helpt jezelf als je geëngageerd bent.

Uit onderzoek blijkt dat helpers na afloop altijd terugblikken op een soort wittebroodsweken. Ondanks alle ellende zien ze het als een mooie tijd. Het heeft meer geluk dan een supervakantie.

 

 

Door Helma van den Berg

Nederlanders slikken meer pillen tegen depressies dan ooit tevoren. Het afgelopen jaar is het gebruik met 20 procent gestegen. Alleen bij de apotheken ging al voor zo’n 260 miljoen gulden aan antidepressiva over de toonbank. Is er sprake van een nieuwe modeziekte, ellende-chique? Of wordt Nederland massaal zwartgallig? Deskundigen houden het op het laatste: ,,Depressies zijn de keerzijde van onze veeleisende welvaartsstaat.”

Het begon in de jaren negentig in de Westerse mode en popmuziek. In de haute-couture verschenen naargeestige, gescheurde creaties, geshowd door graatmagere, anorexische modellen die narrig tot diep ongelukkig uit hun
ogen keken. Groepen als Nirvana boekten gigantische successen met songs vol apathie, desillusie en overige zwartgalligheid. De ‘dépriecultuur’ was geboren. Sindsdien heeft een groeiende groep mensen last van depressies. Steeds meer mensen grijpen naar middelen om de zon weer enigszins te zien schijnen. Te beginnen in Amerika waar vooral antidepressiva als Prozac en Seroxat populair zijn. Een trend die nu ook in Nederlander wordt gevolgd. Volgens de Stichting Farmaceutische Kengetallen is vorig jaar voor 524 miljoen gulden uitgegeven aan geneesmiddelen tegen ziektes van het centraal zenuwstelsel, waarvan zo’n 260 miljoen aan antidepressiva. Een opmerkelijk gegeven want de hang naar somberte, de depressieve cult kunnen als tijdelijk verschijnsel misschien nut hebben. Maar een depressie is een gruwelijke ziekte en zelden voor iets of iemand nuttig. Volgens de Utrechtse psycholoog Huub Buijssen, gespecialiseerd in depressies, moet er toch een zekere samenhang zijn: ,,Uit het feit dat die mode en muziek bij zo’n groot publiek aanslaat, blijkt wel dat veel mensen zich in die sombere cultuur herkennen. Dat een grote groep geen vrolijke inslag heeft.” Een dip, een sombere bui of verdriet na het overlijden van een dierbare, is
overigens niet te vergelijken met een depressie die door de huisarts vroeger ook wel werd aangeduid met ‘overspannen’ zijn. Een depressie bestaat uit een hele reeks van lichamelijke en geestelijke ziekteverschijnselen. Daarvan is sprake wanneer iemand minstens twee weken vrijwel doorlopend last heeft van ernstige bedroefdheid, pessimisme, gebrek aan zelfvertrouwen, lusteloosheid, verlies aan interesse, kortom, nergens meer plezier aan beleeft.

Depressies zijn van alle tijden. Hippocrates, ‘de vader van de westerse geneeskunde’ beschreef de ziekte al in de vierde eeuw voor Christus. In de bijbel wordt Job als zo’n patiënt beschreven. En de aandoening komt bij arm
en rijk, jong en oud voor. Ook onder bekende mensen als de Amerikaanse oud-president Abraham Lincoln, de Britse staatsman Winston Churchill. Onder schrijvers als Leo Tolstoj, Ernest Hemingway en Maarten Biesheuvel en ook
onder andere bekende namen als Marilyn Monroe en popzanger Kurt Cobain (inderdaad, van Nirvana).
Sinds de Tweede Wereldoorlog is er een dramatische stijging van het percentage mensen dat aan een depressie lijdt. De generatie die tussen 1960 en 1975 volwassen is geworden, loopt drie keer vaker het risico om slachtoffer te worden van een depressie dan hun grootouders, melden Buijssen en psycholoog Pim Cuijpers van het Trimbos Instituut in het zelfhulp-cursusboek ‘Ik zie het weer zitten‘. Volgens de Amerikaanse depressiedeskundige Seligman is de kans dat jonge mensen tegenwoordig een depressieve stoornis krijgen, zelfs tien keer zo groot als het risico dat hun grootouders liepen. Inmiddels gelden depressies in Nederland als een volksziekte. Soms van levensbedreigende aard. Jaarlijks doen circa 20.000 mensen met een depressie een poging tot zelfdoding. Zo’n 1500 mensen slagen daar in, wereldwijd berooft een miljoen mensen zich wegens psychische problemen van het leven. Depressies is ook de voornaamste oorzaak van ziekteverzuim. Een op de zes mensen heeft het afgelopen jaar meer dan zes weken niet gewerkt als gevolg van deze aandoening. Na hart- en vaatziekten zullen zware depressies over 20 jaar doodsoorzaak nummer twee zijn.

Vraag is hoe het komt dat er zoveel meer mensen dan vroeger een depressie krijgen. Feit is dat artsen de laatste tien jaar meer oog hebben gekregen voor psychische ziekten en veel vaker de diagnose ‘depressie’ stellen. Maar
volgens Buijssen is er meer aan de hand: ,,Het toenemend aantal depressies vormt de keerzijde van onze welvaartsstaat. Mensen kunnen meer en willen meer. Ze nemen niet langer genoegen met de ongemakken die hun gelovige ouders, in de hoop op een beter leven in het hiernamaals, als juk op hun schouders mee torsten. Tegenwoordig hechten mensen vooral aan een gelukkig leven nu en zoeken daarbij zo nodig hulp.” Bovendien konden van nature ‘kwetsbare’ mensen zich vroeger staande houden in beschermde beroepen: als knecht op de boerderij, als inwonend dienstmeisje of in een bedrijf waar alleen routinematige klussen moesten worden gaan. Buijssen: ,,Deze mensen moeten zich nu waarmaken in een veeleisende, onpersoonlijke mammoet-maatschappij die vooral is ingesteld op hoog producerende, zichzelf bewijzende, creatieve talenten. Mensen moeten steeds veranderen, zich aanpassen om te kunnen overleven. Dat leidt bij menigeen tot stress en erger.” Ook het feit dat mensen zich zelf moeten bewijzen, steeds weer nieuwe keuzes moeten maken, leidt nog wel eens tot psychische brokken, zegt Buijssen: ,,Vroeger lag je leven uitgestippeld  Een zoon van een timmerman, werd timmerman, die van de notaris had een kantoorleven voor zich en elk meisje werd huisvrouw. Tegenwoordig moet je je eigen weg uitstippelen en als je het niet ‘maakt’, misschien zelfs miskleunt, dan is het je eigen schuld. En niets leidt gemakkelijker tot een depressie dan schuldgevoelens.” De grote groei in depressiepatiënten is ook te verklaren door het feit dat kinderen, jongeren en ouderen bij vroegere onderzoeken naar depressie over het hoofd werden gezien. Psychiatrische problemen bij de jeugd werden niet erkend. Ouderen werden er evenmin voor behandeld. Want bij ouderdom en kwalen hoorde depressie, zo luidde toen de algemene opinie. Dezer dagen weten we beter: kinderen met gedragsproblemen moeten zo vroeg mogelijk begeleiding en behandeling krijgen, om erger te voorkomen. In menig verzorgingshuis starten speciale trainingen en cursussen om ouderen met depressieve klachten te begeleiden.

Genen
Buikhuizen is er destijds zodanig voor weggehoond, dat hij ontslag moest nemen en tegenwoordig, ver van de psychiatrie, een antiquariaat drijft. Maar vriend en vijand geven hem nu gelijk: aanleg voor agressie, criminaliteit en
depressie krijgt elk mens met zijn geboorte mee in zijn genen. Heeft de ene helft van een een-eiige tweeling een depressiestoornis, dan heeft zijn broer of zus 50 procent kans op dezelfde aandoening. Bij manische depressie is het
risico zelfs 70 procent. Behalve aanleg spelen nog meer factoren en ervaringen mee: zware, emotionele belasting, spanning, verlies, grote veranderingen in werk en leven. Menige ziekte kan eveneens een depressie veroorzaken, evenals medicijnen en langdurig drugsgebruik de aandoening kunnen oproepen. Buijssen: ,,Een verslaving maskeert ook vaak een depressie. Mensen gaan niet zelden aan de alcohol of drugs om hun depressie te onderdrukken. Bij de
joodse samenleving, waar alcohol en drugs taboe is, hebben net zoveel mannen als vrouwen last van een depressie.” Dat zou wel eens kunnen verklaren waarom andere vrouwen in Nederland de aandoening twee keer zo vaak krijgen
dan doorgaans meer drinkende mannen, zegt Buijssen. ,,Maar ook hun meer gecompliceerde leven, veelal als opvoeder annex huishoudster en zakelijk partner, speelt parten. Daarbij krijgt menigeen op wat latere leeftijd ook
nog eens de gedeeltelijke zorg voor de hoogbejaarde ouders op de schouders.”

Een depressie wordt veroorzaakt door een combinatie van psychische en biologische oorzaken. Daarbij is er iets mis met de aanmaak van chemische stof die mensen van nature ontwikkelen om de hersencellen naar behoren te
prikkelen. Naast behandelingen met gesprekstherapieën, worden steeds meer chemische middelen ingezet. De oudste antidepressiva hebben veelal de meeste bijwerkingen. Droge mond en -huid, wazig zien, verstopping, hartkloppingen, trillen en oudere mensen kunnen ook last hebben van verwardheid. Ook jongere medicijnen zijn niet vrij van bijwerkingen en moeten niet zelden met tegen-middelen worden geslikt. Toch zijn medicijnen inmiddels onmisbaar, zeggen zowel patiënten als bekende experts onder wie de Utrechtse hoogleraren R. Kahn en W. Nolen en de Amsterdamse hoogleraar F. de Jonghe. En hoewel de Nederlandse artsen, in verhouding met hun collega’s over de
grens, nog terughoudend zijn bij het voorschrijven van medicijnen aan mensen met depressies, gaat ook hier wekelijks voor miljoenen over de toonbank.  Vooral door de grote financiële rol die de farmaceutische industrie speelt
bij onderzoek en artsenopleidingen, beweert arts/publicist Ivan Wolffers onlangs in de Volkskrant. In zijn boek ‘Verlossing op recept’ verwijt hij ook journalisten en tv-presentatoren als Emma Brunt, Sonja Barend en Barry
Norman dat zij de media misbruiken voor reclame voor medicijnen als Prozac. Psychiater Peter Kramer maakt het daarbij het bontste met zijn boek ‘Prozac, Of hoe een geneesmiddel je persoonlijkheid kan verbeteren‘, waarin hij
gedetailleerd uiteen zet hoe mensen met Prozac zelfs van hun seksuele frustraties afkomen. Opmerkelijk genoeg blijkt uit recent onderzoek van het Trimbos-instituut dat het overgrote deel van de mensen met een depressie zonder behandeling herstelt en geen professionele hulp nodig heeft. 85 Procent van hen zou na een jaar vanzelf genezen. Volgens onderzoeker Jan Spijker gaat het daarbij wel om de lichte en gemiddeld zware gevallen van depressie. Maar Cuijpers en Buijssen verwerpen deze conclusie. Volgens hen is het juist van belang om een depressie zo snel en goed mogelijk te behandelen, juist om erger te voorkomen. Buijssen: ,,We moeten voorkomen dat mensen net als vroeger
denken, dat depressie vanzelf wel over gaat als je maar flink genoeg bent. Sterker nog, veel mensen blijven nog steeds met een depressie rond lopen en doen zichzelf onnodig leed aan.” De Utrechtse psychologen presenteren voor
een breed publiek zelfhulpcursussen via Teleac en Trimbos-instituut. Ook De Jonghe, René Diekstra en anderen hebben boeken geschreven waarin depressies en behandelingen uitvoerig worden belicht. Opmerkelijk is overigens wel dat het St. Janskruid, het Prozac van moedernatuur dat in Duitsland en Oostenrijk op grote schaal door artsen voor mensen met een depressie wordt voorgeschreven, hier nauwelijks in tel is. Terwijl het middel veel goedkoper is en volgens recent Amerikaans onderzoek ook aanmerkelijk minder bijwerkingen heeft. Volgens psychiater Nolen omdat nog te weinig over het middel bekend is: ,,St. Janskruid zou bij milde en matig ernstige depressies de eerste 6 tot 8 weken werkzaam zijn. Maar we weten niet wat het kruid nadien doet. Daar is nog onderzoek voor nodig. Van Prozac en Seroxat weten we dat wel en de middelen zijn ook meteen in voor vrijwel iedereen werkzame dagdosis op de markt gebracht. Dat verklaart de populariteit van deze middelen.” Ondanks de explosieve groei van medicijngebruik, is er voor onderzoekers en artsen geen reden om achterover te leunen. Volgens onderzoek van het
Trimbos-instituut is slechts 35 procent van de mensen die antidepressiva slikken na een jaar beter. Voor het overgrote deel van deze patiënten en de mensen in hun omgeving blijft het nog tobben.

‘Het is zaterdagnacht en ik lig opgekruld in embryohouding op de vloer van mijn badkamer. Met het zwarte chiffon van mijn jurk op de spierwitte tegels lijk ik net een vies plasje. Ik kan niet ophouden met huilen. Ik heb het
tastbare, onmiskenbare gevoel dat ik instort, dat ik er niets tegen kan beginnen. En wat me nou echt dwarszit is, dat het me ergens aan doet denken: aan mijn hele leven.’

‘Ik begin te geloven dat er echt geen middel tegen depressie bestaat, dat geluk een doorlopend gevecht is, en ik vraag me af of ik die strijd soms mijn leven lang zal moeten leveren. Ik vraag me af of het de moeite wel
waard is.’

‘Na zes jaar Prozac weet ik dat het niet het eind, maar het begin is. Geestelijke gezondheid is veel gecompliceerder dan enige pil die een sterveling kan uitvinden. Op den duur is een stevige, taaie, diepgewortelde depressie elk chemisch product te slim af. Als je chronisch in de put zit, ben je je leven lang aan het vechten om niet te verdrinken.’

‘Als ik bij de eerste signalen van mijn depressie was behandeld door een competente therapeut waren die beginvonkjes misschien wel niet uitgelopen op een nachtmerrie-achtige psychische vuurzee en was het misschien wel niet zover met me gekomen dat ik, tien jaar later, alleen al medicijnen nodig had om ‘s ochtends uit mijn bed te komen.’

Uit: Het land van Prozac’ van Elizabeth Wurtzel (34).

 

 

 

Huub Buijssen analyseert nu zijn eigen gevoelens en concludeert dat die anderhalve week hem tot een rijk man heeft gemaakt: “Dit is de beste ervaring van mijn leven. En al klinkt het raar, ik gun het eigenlijk iedereen. Ik ben een herboren mens.”

 

 

door MARIE-THÉRÈSE ROOSENDAAL en RENÉ STEENHORST
TILBURG, zaterdag

Die blije lach zit om zijn mondhoeken gebeiteld, Huub Buijssen (54) is een herboren man. Op woensdag 12 september kreeg hij te horen dat hij pancreaskanker had, op donderdag de 20ste bleek dat er niets aan de hand was. Anderhalve lange week keek hij de dood recht in de ogen. “De rijkste ervaring van mijn leven”, vindt de Tilburgse psycholoog.

Huub Buijssen komt al jaren met regelmaat voorbij in onze kolommen, desgevraagd duidt hij dan helder en beeldend het een en ander op psychologisch gebied. En juist deze bevlogen vakidioot maakte een zwieper van jewelste in een emotionele achtbaan.

“Die woensdag kwam mijn nieuwe boek uit, De beleving van dementie. Normaal altijd een feestje, al is het mijn 36ste al.” Die dag kreeg hij echter zijn doodsvonnis. Voor de zomervakantie voelde hij zich al niet best: “Ik verloor gewicht, had pijn, was moe. Die klachten schreef ik toe aan het prikkelbare darmsyndroom waar ik al jaren last van heb. Mijn huisarts weet het ook daaraan. In augustus merkte ik dat ik nog meer kilo’s kwijt was. Ik dacht aan pancreaskanker, maar de huisarts zei dat het dat niet kon: mijn oogwit was niet geel en ik had geen rugpijn. Een eerste darmonderzoek liet een allerminst alarmerend poliepje zien.”

Op zondag 9 september kreeg hij ook nog diarree. “Dinsdag kon ik pas naar de huisarts, een vervanger. Die dacht aan een aneurisma en er werd een echo gemaakt. De radioloog gaf me de uitslag niet, hij zei: ‘ik zal de huisarts bellen, zodat jullie een plan van aanpak kunnen bespreken’. Mijn vermoeden dat er iets mis was werd door deze woorden bevestigd. De huisarts meldde dat het er niet goed uitzag, dat ik pancreaskanker had. Ik beken eerlijk dat ik niet meer weet of hij zei dat ik het had of dat er een verdenking was. Dat laatste las ik de dag erna – mijn Latijn is goed – wel op het verwijsbriefje: verdenking van pancreaskanker.”

Voor Huub Buijssen verging ondertussen zijn wereld: “Op internet zag ik dat dit de meest dodelijke vorm van kanker is. Na de diagnose is de levensverwachting nog maar een paar maanden. In 85% van de gevallen is het op het moment van constateren al uitgezaaid en is er niets meer aan te doen. En omdat ik de diagnose zelf al een maand eerder had gesteld, dacht ik… Als het niet was uitgezaaid zou een operatie de enige redding kunnen zijn, een superzware operatie waarbij 15% overlijdt. Van de geopereerden is na vijf jaar nog maar één op de tien in leven.”

“Op die ene procent overlevingskans vestigde ik al mijn hoop. De chirurg waar de huisarts me meteen naar had verwezen, verteld me dat ik in goede conditie moest zijn voor een eventuele operatie en dus ging ik drie keer per dag wandelen en at ik ondanks dat ik geen eetlust had. Ik was jaloers op iedereen met een dikke buik. Die maandag had ik een gesprek met de maag-lever-darm-arts die een mri-scan en een bloedonderzoek regelde. De huisarts zocht me thuis op, voor mij het signaal dat het er echt slecht voor stond. Toen ik die donderdag voor de uitslag -wel uitzaaiingen of niet – naar het ziekenhuis ging, hoorde ik in gedachten de doodsklokken al luiden.”

“‘Geen spoortje van kanker’, zei de arts. ‘Een echo zegt niet alles en is wel eens grof’. Die man heeft een halfuur nodig gehad om mij ervan te overtuigen dat er echt niets ernstigs aan de hand is…” Onnodig zijn geluk te schetsen: “Had ik al die hele week geen oog dicht gedaan omdat dat zo zonde van de tijd was, die nacht kon ik van blijdschap niet slapen. Ik ben opnieuw geboren, als volwassen mens.”

De psycholoog Buijssen analyseert zijn gevoelens: “Anderhalve week ben ik bezig geweest met afscheid nemen. De dood joeg me eerder altijd schrik aan, nu was ik er niet bang voor. Wel vreesde ik de pijn. Het ergste vond ik dat ik mijn kinderen, Huib van 13 jaar en Ilana van 10, niet zou zien opgroeien. Dat ik hun examens, huwelijken en de geboorte van hun kinderen niet zou meemaken. Als ze naar me zwaaiden als ze naar school vertrokken, schoot ik al vol. Ik heb het hen wel verteld, voor kinderen houd je niks verborgen. Ze hadden al gemerkt dat papa geen grapjes meer maakte. Kinderen zijn flexibel, de dag erna zijn ze al weer aan het buitenspelen en aan het zingen.”

“Ik moest het mijn moeder, broers en zussen, vrienden en collega’s vertellen. Iedereen wilde bij langskomen, maar dat hield ik af. Heel ambivalent, ik wist dat ik hun steun meer dan ooit nodig had, maar toch ik sloot me af. Bovendien had ik weinig tijd en moest veel regelen. Ik wilde alles goed achterlaten en ben naar een notaris gegaan voor een testament.”  

Buijssen kan er nu om lachen: “De notaris vroeg hoe lang ik nog had, voor die beroepsgroep de normaalste vraag van de wereld. Ik wist dat die tijd kort kon zijn. Nee, de uitvaart had ik nog niet geregeld, ik zag de stoet nog niet voor me…, ik dacht al wel na over de muziek bij de mis en ik besloot dat ik begraven wilde worden in mijn Limburgse geboortedorp Hegelsom (gemeente Horst aan de Maas) waar ook mijn vader ligt. Goed, ik liep mijn archief door, ruimde mijn werkkamer en pc op, belde mijn uitgever hoe de drie boeken die ik al grotendeels af had postuum uitgegeven moesten. Alle trainingen (in trauma-opvang en agressie red.) en lezingen die in mijn agenda stonden heb ik afgezegd, na een operatie zou ik immers moeten herstellen. Tot januari ben ik nu werkloos…”

Filosoferend: “Merkwaardig hoe stabiel geluk is. Na vijf, zes huilerige dagen voelde ik me toch weer aardig mezelf en kreeg ik weer zin in het leven.”

Veel mensen vragen het hem: “Boos om die eerste diagnose? Nee, er is geen fout gemaakt, dat wil ik benadrukken. Maar dit is de rijkste ervaring van mijn leven, zo heb ik ook meteen de maag darm en leverarts laten weten, toen hij me het goede nieuws bracht. Eigenlijk gun ik het iedereen, al klinkt dat raar. Ik heb er zo veel van geleerd. Het enige dat blijft is wat je weggeeft, werd er in de film Babettes Feest gezegd. En dat is zo. Als je het moeilijk hebt, krijg je terug wat je eerder gaf. En ook: waar je niet gaf, krijg je ook niet”

“Sommige mensen hadden het er moeilijk mee dat ik me niet verzette tegen de reële optie dat ik ging sterven. Hen ontnam ik zo ook de hoop. Kennelijk ben ik iemand die zich snel in het onvermijdelijke schikt. Gek hè, ik schaam me nu dat ik iedereen moet bellen dat het goed met me gaat.”

Een zondagskind noemt hij zichzelf: “Ik heb een tweede leven cadeau gekregen. Jazeker, ik blijf psycholoog. Al een paar jaar al heb ik het gevoel gehad dat ik eigenlijk met pensioen ben en dat dit mijn hobby is. Alleen ga ik minder tijd aan regeldingen besteden, daaraan heb ik een hekel. Ik weet nu hoe kostbaar tijd is. Er ligt nog een boek dat ik af wil maken.” Niet gespeend van ironie: “Over succesvol ouder worden. Zonder garantie voor een eeuwig leven, hoor!”

“Spijt van wat ik heb gedaan of gelaten? Zover was ik nog net niet, die vragen had ik even geparkeerd. Wel heb ik meteen stilgestaan bij de vraag wie ik heb gegriefd of gekwetst, of ik om vergeving moest vragen. Ik wilde niet dat mensen met wrok aan me zouden terugdenken.”

“Ik heb ervaren dat bewust afscheid nemen belangrijk is. Dingen afronden, zeggen wat mensen voor me hebben betekend. Als je wordt overvallen door de dood, een fataal auto-ongeluk of hartaanval, of als je dement overlijdt, is dat niet mogelijk. Dan is, al mag ik dat misschien niet zo stellen, kanker voor mij althans geen slechte optie.” Nadenkend: ” Maar stel dat ik over 40 jaar ongeneeslijk ziek word. Maar ik weet niet of het sterven dan makkelijker zal zijn. Als je oud bent heb je minder mensen om je heen en ga je eenzamer dood. Zo zie je dat alles twee kanten heeft. In mijn nieuwe dementieboek staat voorin als motto een zinsnede van de streekromanschrijfster G van Maanen Pieters waar ik de afgelopen dagen ook veel aan moest denken: Ze beseft nu dat verdriet om aantasting van de allerpersoonlijkste dingen, zoals gezondheid en verbondenheid, volstrekt niet lichter te dragen valt naarmate men een groter deel van zijn bestaan achter zich heeft gelaten. Of men achtentwintig, achtenveertig, achtenzestig of zelfs achtentachtig jaren leeft, het hart is altijd jong en kan altijd bloeden.”

Wat hij nu wel mankeert weet Buijssen overigens nog niet. Een fijn lachje: “Als psycholoog ken ik de kracht van de geest wel, mijn achtergrond maakt me niet immuun voor hypochondrie. Mijn broer, de meest briljante man die ik ken, heeft wel een verklaring voor mijn klachten. Vanwege die prikkelbare darm werk ik normaal niet ‘s avonds en op feestjes ben ik altijd voor elven weg, anders speelt die darm geheid op. Maar in het maken van dit boek, De beleving van dementie.Een eenvoudige gids voor naasten, had ik zo’n schik dat ik avond aan avond tot laat doorwerkte. Mijn broer zegt dat de computer bepaalt met welke snelheid je leeft en niet jijzelf. Dat is slecht voor je nachtrust, jouw toch al gevoelige darmen krijgen door het gebrek aan rust een opdonder, en daardoor neemt het hongergevoel af, eet je minder, val je af, krijg je last van je een drukkend gevoel in je darmen, mogelijk zelfs pijn… Ik geloof hier wel in.” Peinzend: “Het kán, dat ik een andere vorm van kanker zou hebben. Dan nadert het einde in elk geval langzamer. En ik ben blij met elke gewonnen dag.”

Huub Buijssen. De beleving van dementie. Een eenvoudige gids voor naasten van dementerenden. Spectrum, €14,95