Fluitend naar het werk ondanks agressieve cliënt

GPD
Rotterdam

Het verhaal leest als een thriller. Een maatschappelijk werkster die op huisbezoek gaat en vervolgens door haar cliënt wordt bedreigd met een pistool. Ze mag pas weg ‘als ze een kopje koffie met hem heeft gedronken’, want anders ‘schiet hij haar voor haar kop’. Pas na drie uur, als de cliënt een zwak moment heeft, kan ze vluchten naar haar auto.

Het verhaal staat in het boek ‘Aanslagen. Traumatische ervaringsverhalen van maatschappelijk werkenden’. De schrijver, psycholoog Huub Buijssen, wil hierin aandacht vragen voor de toenemende agressie tegen hulpverleners. De bedreiging met het pistool overkwam Trudy de Bruin uit Rotterdam vier jaar geleden toen ze bij een 27-jarige drugsverslaafde langs ging. „Een nette jongen die er niet uitzag als verslaafde,” vertelt ze. „Maar van wie ik wel het gevoel had dat hij een lopende tijdbom was.” Haar vermoedens kwamen uit, toen hij na cocaïnegebruik compleet doordraaide. „Eigenlijk had ik meteen al rechtsomkeert moeten maken,” zegt ze achteraf. „Maar dat stond hij niet toe. Ik moest blijven om met hem te praten. En omdat hij met dat pistool zwaaide, kon ik niet anders dan hem gehoorzamen.” De Bruin had destijds weinig ervaring met drugsverslaafden. „Ik was nog maar net begonnen met een project bij het consultatiebureau voor alcohol en drugs (CAD) en had tot dan toe alleen maar vriendelijke cliënten gehad. Op dit extreme geweld was ik dus helemaal niet voorbereid.” Toch bleef ze koel op het moment dat ze het pistool op zich gericht zag. „Intuïtief maakte ik gebruik van de trucjes die heb geleerd tijdens mijn opleiding, zoals langzaam spreken en de woorden van de cliënt herhalen. Ik ben blij dat ik niet in paniek ben geraakt. Dan had het veel slechter kunnen aflopen.” De maatschappelijk werkster doelt hiermee op zes Engelse collega’s die de afgelopen vijftien jaar tijdens hun werk werden vermoord door hun cliënten. „In Nederlands is dat gelukkig nog nooit gebeurd, maar er zijn wel maatschappelijk werkers verkracht of ernstig verwond,” vertelt Huub Buijssen. „In de praktijk blijkt driekwart van de maatschappelijk werkers wel eens te maken te hebben met geweld. Dat varieert van uitschelden tot een vechtpartij.” De psycholoog geeft toe dat verbale agressie op het eerste gezicht niet zo traumatisch lijkt. „Maar als je nog maar net als maatschappelijk werker meedraait, is zo’n eerste aanvaring met een cliënt heel aangrijpend. Als je eenmaal meer ervaring hebt, kijk je er niet zo snel meer van op.” De Bruin zegt dat de meeste agressie plaatsvindt bij de gemeentelijk sociale dienst. „Daar heb je invloed op de financiële situatie van de cliënt en dat ligt vaak gevoelig. Als iemand geen uitkering krijgt, ziet hij jou als de schuldige. Als maatschappelijk werkster sta je echt in de vuurlinie.” Bij alle vormen van agressie is de nazorg van cruciaal belang, weet Buijssen. „Het is belangrijk dat je meteen na een traumatische ervaring terecht kunt bij je collega’s. Als die je niet serieus nemen, gaat het vaak mis. Een op de vijf geweldsslachtoffers ontwikkelt een psychische stoornis. Dat kan ertoe leiden dat ze nooit meer aan het werk komen.” De Bruin vond een luisterend oor bij haar chef, die haar overhaalde aangifte te doen tegen haar cliënt. Die belandde uiteindelijk in de gevangenis. „Daar voelde ik me wel schuldig over,” zegt ze. „Je voelt je toch verantwoordelijk voor zo’n man. Als hij dan door jouw toedoen in de cel terechtkomt, is dat even slikken.” Volgens De Bruin moet in de opleiding tot maatschappelijk werker meer aandacht worden besteed aan agressie. „Maar we moeten de studenten natuurlijk niet onnodig ongerust maken. Want ondanks mijn vervelende ervaring ga ik toch iedere dag fluitend naar mijn werk.”

Huub Buijssen,
‘Aangeslagen. Traumatische ervaringen van maatschappelijk werkenden’.
Uitgeverij Elsevier/ De Tijdstroom, ƒ25,-.